Референдум азаматтық қоғам мен заң шығарушы органдардың дамуына ықпал етеді - сарапшы
Референдум азаматтық қоғам мен заң шығарушы органдардың дамуына ықпал етеді. Бұл туралы ҚР Президенті жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының бөлім меңгерушісі Ермек Тоқтаров мәлім етті, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.
«Референдум маңызды оқиға екенін ескерсек, бұл ретте еліміздің саяси мәдениетінің дамуының белгісі деп айтуға болады. Бізде заңнама бойынша референдумға ерікті түрде қатысу ескерілген. Сондықтан ел халқын референдумға шақырып, жұмылдыру өте маңызды деп білемін», - деді Е. Тоқтаров Орталық коммуникациялар қызметінде.
Оның айтуынша, қазіргі реформалар Президент бастамаларының жалғасы болып отыр. Бұл тұрғыда осы реформалар кешенді бағдарламаға айналып, Конституция деңгейінде дамып келеді. «Жаңа Қазақстан құру жолында саяси жүйеде, оның құқықтық негізінде өзгерістер керек. Біріншіден, азаматтық қоғамның және заң шығарушы органдардың дамуы жағынан қарасақ, түрлі көзқарастардың белсенділігін әрі бәсекелестігін дамытады», - деді сарапшы.
Сонымен қатар ол референдум мен сайлаудың айырмашылығы бар екенін айта келе: «егер сайлауда нақты бір саяси партияға немесе кандидатқа дауыс берсек, ал референдумда маңызды шешімге қатысты ұстанымды білдіреміз. Осы орайда біз осы іс-шараға қатысуға міндеттіміз деп санаймын. Өйткені еліміз үшін және саяси жүйенің дамуына елеулі әсер ететін шешім болады. Тіркелген тұрғылықты жер бойынша сайлау учаскелеріне бару керек», - деді ол.
Бұдан бұрын хабарланғандай, Қазақстанда 10 013 референдум учаскесі іске қосылады. Орталық референдум комиссиясы бюллетеньдерді дайындауға қатысты қаулы қабылдады.
Референдум күнінде коронавирустың таралуының алдын алу алгоритмі бекітілді
Республикалық референдум өтетін күнде COVID-19 коронавирус инфекциясының таралуына жол бермеу алгоритмі бекітілді, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі. ҚР Денсаулық сақтау вице-министрі – Бас мемлекеттік санитариялық дәрігер Айжан Есмағамбетованың жаңа қаулысына сәйкес, референдумды өткізу кезінде: 1) адамдардың көп жиналуына жол бермей, әлеуметтік қашықтықты сақтауды қамтамасыз ете отырып, референдумға қатысушылардың легін реттеуді; 2) үй-жайларда желдеткіш/ауа баптау жүйелерінің үзіліссіз жұмыс істеуін; 3) ауаны жасанды желдету жүйесі болмаған жағдайда үй-жайларды жүйелі желдетуді; 4) дауыс беру алдында және күні бойы қажеттілігіне қарай үй-жайларды желдетуді; 5) дауыс беру алдында және күні бойы қажеттілігіне қарай үй-жайларды жуу құралдарын қолдана отырып тазалау, ылғалды жинау, дезинфекция жүргізуді қамтамасыз ету қажет. Аталған қаулының орындалуын облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдері, бас мемлекеттік санитариялық дәрігерлері, аумақтық референдум комиссиялары қамтамасыз етуі тиіс. Айта кетейік, Орталық сайлау комиссиясы 5 маусымда өтетін республикалық референдум комиссияларының қызметі туралы қаулы қабылдады. Үгіттеу жұмыстары референдум тағайындалған сәтте басталып, дауыс берудің аяқталуына бір күн қалғанда, яғни 2022 жылы 4 маусымда сағат 00-00-де аяқталады. Облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалалары әкімдіктерінің, республика бойынша жергілікті атқарушы органдардың өкілдері ұсынған мәліметтер мен есептерге сәйкес, дауыс берушілердің тізіміне 11 722 536 адам енгізілді. Автор:
Референдум жаңа саяси мәдениетті дамыту тұрғысынан маңызды қадам болды - сарапшы
Саяси өзгерістер барлық деңгейде азаматтардың шешім қабылдауға әзір екенін көрсетті. Бұл туралы әлеуметтану ғылымының докторы, профессор Зарема Шаукенова айтты, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.
Оның айтуынша, қоғамның талаптары президенттік саяси реформаларлың төрт пакетінде ескеріліп, іске асырылды. Осы тұрғыда маңызды бастамаларды жүзеге асыруға мүмкін болды. Бұл өз кезегінде қоғамда өзара жауапкершілік пен сенімнің жаңа саяси мәдениетін құрудың бастауы болды. Саяси өзгерістер барлық деңгейде азаматтардың шешім қабылдауға әзір екенін көрсетті. Осы орайда суперпрезиденттік басқару түрінен түбегейлі бас тартып, Парламент пен мәслихаттардың өкілеттігін күшейтуге екпін қойылып отыр. Мемлекет басшысы аталған стратегиялық қадамды нақты іске асыру үшін Президент өкілеттігіне қатысты бастамаларды ұсынды. Сонымен қатар, биліктің өкілді тармақтарын қайта құру, сайлау жүйесін жетілдіру, партия жүйесін дамыту үшін мүмкіндіктерді кеңейту, дауыс беру процесін жаңғырту, құқық қорғау институттарын күшейту, БАҚ-тың бәсекеге қабілеттігін арттыру мен азаматтық қоғам институттарының рөлін нығайту, бірінші кезектегі дағдарысқа қарсы іс-шараларды қамту ескерілді. Бұл бастамаларды іске асыру бағытында Конституцияның 30-дан астам бабына түзетулер енгізу керек болды. Бұл ретте осы өзгерістердің ауқымдылығын айтуға болады. «Қазіргі кезде ұсынылған түзетулер қоғамда кеңінен талқыланған болатын. Осы тұрғыда Президенттің ел Конституциясына енгізілетін өзгерістер жобасына референдум өткізу туралы шешімі ерекше маңызды деп ойлаймын. Бұл өз кезегінде жаңа саяси мәдениетті дамыту тұрғысынан шешуші қадам. Осы орайда бүкіл саяси жүйені қайта жаңғырту, оның құқықтық негізін құру дегенді білдіреді», - деді З. Шаукенова.
Бұдан бұрын хабарланғандай, Қазақстанда 10 013 референдум учаскесі іске қосылады. Орталық референдум комиссиясы бюллетеньдерді дайындауға қатысты қаулы қабылдады.
Референдумға баратын адам нені білу керек
ҚазАқпарат ҚР Орталық референдум комиссиясынан алынған мәліметтер негізінде референдумда дауыс берушінің құқықтары мен міндеттері көрсетілген нұсқаулық ұсынады. Сонымен, 5 маусым күні референдумда дауыс беруге ниеттендіңіз дейік...
І. Сіздің негізгі құқықтарыңыз мен міндеттеріңіз мынадай: «Республикалық референдум туралы» ҚР Конституциялық Заңының 5-бабы бойынша референдумға қатысу құқығына 18 жасқа толған республика азаматтары ие. Сот іс-әрекетке қабілетсіз деп таныған, сондай-ақ, сот үкімі бойынша бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың референдумға қатысуға құқығы жоқ. Республиканың өзге азаматтарының референдумға қатысу құқығын қандай да болмасын тікелей немесе жанама шектеуге жол берілмейді және бұл заң бойынша жазаланады. Азаматтар референдумға тең негізде қатысады және олардың әрқайсысы бір дауысқа ие болады. Азаматтар референдумға тікелей қатысады, яғни әркім өзі үшін ғана дауыс береді.
ІІ. Өз учаскеңізді білу үшін ЖСН мен интернет болса жетіп жатыр Қазақстан азаматтары өз учаскелерін мына ақпараттық ресурстардағы «ЖСН бойынша дауыс беруге арналған учаскені іздеу» сервисінен таба алады: - https://www.gov.kz/referendum
https://www.referendum.gov.kz
https://www.referendum2022.gov.kz
Учаске болмаған жағдайда әкімдіктердің Call-орталықтарының тізімдері автоматты түрде көрсетіледі. Осы сияқты қызмет Kaspi.kz және Нomebank қосымшаларында жасалып жатыр. ІІІ. Референдум учаскесіндегі әрекетіңіз: А) Жеке басыңызды куәландыратын құжатты көрсетіп, референдумға қатысуға құқығы бар азаматтардың тізіміне қол қоясыз да, дауыс беруге арналған бюллетень аласыз. Ә) Бюллетеньді жасырын дауыс беруге арналған кабинада толтырасыз. Б) Өзіңіз дауыс беретін жауап нұсқасының оң жағындағы бос шаршыға кез келген белгі қоясыз. Ескерту: Бюллетеньге қарындашпен белгі қоюға, сондай-ақ оған қандай да бір түзетулер енгізуге жол берілмейді. Яғни, бөгде таңба түссе, бюллетень жарамсыз болып есептеледі. В) Толтырып болған соң бюллетеньді дауыс беруге арналған жәшікке саласыз. ІV. Дауыс беріп шыққаннан кейін журналистер мен бақылаушылар сұрақ қойса, қалай жауап бере аласыз? «Республикалық референдум туралы» Конституциялық Заңның 7-бабының 3-тармағы бойынша референдум өтіп жатқан күні және оның алдындағы күні БАҚ референдумға қойылған мәселені жақтап немесе оған қарсы дауыс беруге шақырмауға тиіс. Яғни, қоғамдық пікірге сұрау салу нәтижелерін, референдум нәтижелерінің болжамдарын, референдумға байланысты өзге де зерттеулерді аталған екі күнде жариялауға тыйым салынады. Демек, бұл мәселеде дауыс берушілерге қатысты нақты талап немесе шектеу жоқ. Жауапкершілік сіздің пікір, пайымыңызды жариялаған БАҚ-тың мойнында болады. V. Іссапарда, отбасы жағдайы бойынша басқа өңірде, қалада жүрсеңіз эксаумақтық принциппен (дәл сол сәтте өзіңіз жүрген мекенжай бойынша) референдумға қатыса аласыз ба? Оның шарттары қандай? Референдумға қатысушы өзінің болатын жерін ауыстырған жағдайда 2022 жылғы 20 мамырдан бастап 4 маусым сағат 18-ге дейін жазбаша өтініші бойынша жеке басын куәландыратын құжатын көрсетіп, тіркеу орны бойынша учаскелік комиссиядан есептен шығару куәлігін алуға мүмкіндігі бар. Есептен шығару куәлігін референдумға қатысушының атынан сенімхат арқылы алуға болады. Мұндай жағдайда өтінішке сенімхаттың көшірмесі қоса беріледі. Ескерту: Есептен шығару куәлігі бір елді мекен шегіндегі референдумның басқа учаскесінде дауыс беруге тілек білдірген референдумға қатысушыға берілмейді. VІ. Ардагерлер мен мүгедектігі бар азаматтар, зейнеткерлер қалай дауыс бере алады? Референдумның жекелеген қатысушылары әр түрлі себептермен дауыс беруге келе алмайтын болса, 5 маусым күнгі сағат 12.00-ге дейін жазбаша өтініш беруі керек. Учаскелік референдум комиссиясы сол өтініш негізінде олардың болатын жерінде дауыс беруді ұйымдастыруға тиіс. VІІ. Шетелде жүрген қазақстандықтар қайда жүгінуі керек? Шетелде жүрген азаматтар Қазақстан Республикасы елшіліктерінің жанындағы референдумның 65 учаскесінде дауыс бере алады. Аталған учаскелердің тізімі ҚР Сыртқы істер министрлігінің сайтында бар. VІІІ. Референдумда сіздің дауыс беру құқығыңыздың бұзылмауын неше халықаралық бақылаушы бақылайды? ҚР Орталық референдум комиссиясы 272 халықаралық байқаушыны аккредиттеді. Оның ішінде 11 халықаралық ұйымнан 209 байқаушы, 25 шет мемлекеттен 63 байқаушы аккредиттелген. Айта кетейік, кеше референдум күнінде коронавирустың таралуының алдын алу алгоритмі бекітілді. Бас санитар дәрігер Айжан Есмағамбетованың жаңа қаулысы бойынша референдумды өткізу кезінде: 1) адамдардың көп жиналуына жол бермей, әлеуметтік қашықтықты сақтауды қамтамасыз ете отырып, референдумға қатысушылардың легін реттеуді; 2) үй-жайларда желдеткіш/ауа баптау жүйелерінің үзіліссіз жұмыс істеуін; 3) ауаны жасанды желдету жүйесі болмаған жағдайда үй-жайларды жүйелі желдетуді; 4) дауыс беру алдында және күні бойы қажеттілігіне қарай үй-жайларды желдетуді; 5) дауыс беру алдында және күні бойы қажеттілігіне қарай үй-жайларды жуу құралдарын қолдана отырып тазалау, ылғалды жинау, дезинфекция жүргізуді қамтамасыз ету қажет. Аталған қаулының орындалуын облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдері, бас мемлекеттік санитариялық дәрігерлері, аумақтық референдум комиссиялары қамтамасыз етуі тиіс. ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Бағдат Мусиннің айтуынша, референдум кезінде онлайн дауыс беру тетігі қарастырылмаған. «Референдум 2-3 жыл бұрын жоспарланған жоқ. Референдумды цифрлық түрде өткізу үшін технология жалпы дайын. Нақтырақ айтсам, жарты немесе 1 жыл уақыт берсе, дайындауға болады. Бірақ заңдылығын, ақпараттық қауіпсіздігін де ескеруіміз керек. Дауыс беру қалай өтті? «Базада өзі отыр ма, басқа біреу дауыс берді ме?» деген сұрақтар туындайды. Келешекте қолға алу үшін Орталық сайлау комиссиясына біз ұсыныс жасаймыз, бірге талқылаймыз», - деген еді ол ақтөбеліктермен өткен кездесуде.
https://www.inform.kz/kz/referendumga-baratyn-adam-neni-bilu-kerek_a3939300
Референдумға шығарылатын өзгерістер демократиялық заңдарға жол ашады – Ілияс Түстікбаев
Қазақстан студенттері альянсының президенті, ҚР Сенат жанындағы жастар мәселелері жөніндегі кеңес мүшесі Ілияс Түстікбаев 5 маусымдағы республикалық референдумға шығарылатын өзгерістерді болашақта қабылданатын демократиялық заңдадырдың бастамасы ғана ретінде атады, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі. «Конституциялық реформаның ішінде нақты жастарға да керек өзгерістер бар. Бұл мемлекетті демкоратияландыру бағытында шығарылатын заңдардың тек басы ғана. Осы өзгерістер қабылданған кейін әрі қарай жерге байланысты, прокуратураға, сайлауға байланысты, партияға байланысты, БАҚ-қа байланысты түрлі жаңа заңдар қабылданады», - деген сарапшы еліміз бойынша жер кезегіне тұрып жатқан жастардың көбейгенін атап өтті. «Статистика бойныша жер алуға өтінім бергендердің арасында жастардың үлесі басым екен. Жер кезегіне жастар көп тұрып жатыр. Бұл жастардың конституциялық реформаларға сенетінін, ертең игерілмей жатқан жердің мемлекетке қайтарылып, жастарға берілетініне сенімді екенін көрсетеді. Шынымен де солай болады. Кейбір азаматтардың меншігінде мыңдаған, жүзмыңдаған гектар жер бар. Ол қазір игерілмей бос жатыр. Қазіргі заңның күшімен оны мемлекетке қайтару мүмкін емес. Болашақта тиісті заң енгізіліп бос жердің бәрі мемлекет меншігіне қайтарылады. Оны игерем, жұмыс істеймін деген азаматтарға қайта таратып береді», - деді Ілияс Түстікбаев. Айта кетейік, референдумға баратын қазақстандықтарға мына мәліметтерді білгені абзал. Автор: Есімжан Нақтыбай
