Конституциялық реформа. Қай бап қалай өзгереді. 87-бап
Қазіргі қолданыстағы Конституцияда өзгерістер мен толықтырулар енгізілген баптардың бір қатары Ата заңның Жергiлiктi мемлекеттiк басқару және өзiн-өзi басқаруды қамтыған VIII бөлімі.
Аталған бөлімде барлығы 5 бап бар. Соның ішінде 87-бап еліміздегі өңірлердің әкімдерін тағайындау немесе сайлау тәртібіне арналған.
Оқырмандардың есінде болса, өткен жылы еліміздегі ауыл әкімдерін сайлау жүйесі енгізілген болатын. Ал Мемлекет басшысы өз сөзінде алдағы уақытта бұл үрдіс аудан әкімдеріне қолданылатынын айтқан еді.
87-бапта атап көрсетілгендей, бұған дейін елдегі облыстардың, республикалық маңызы бар қалалар мен аудан әкімдерін жергілікті мәслихаттың келісімімен Президент тағайындап келген болатын.
Осы жолы жалпыхалықтық референдумға ұсынылған Ата заң жобасында 87-баптың 4, 5-тармақтары жаңа редакцияда жазылды. Мысалы 87-баптың 4-тармағы бойынша бұдан былай әкім қызметіне Президент кемінде екі кандидат ұсынады. Мәслихат депутаттарының басым дауысын иеленген кандидат сол өңірге әкім болып тағайындалады.
Тағы бір айта кетерлігі, Мемлекет басшысы облыстың, қаланың, ауданның әкімдерін өз ұйғарымы бойынша орнынан алып тастай алады.
87-баптың 5-тармағына енгізілген өзгеріс – жергілікті мәслихат депутаттарының сол аумақтағы әкімге сенімсіздік білдіру мәселесін анық түсіндірді. Бұған дейін бірден Мемлекет басшысына жүгініп келсе, енді жергілікті әкімдіктен жоғары отырған әкімге жүгіне алады. Мысалы ауыл әкімі жөнінде ауданға, аудан әкімі жөнінде қалаға, қала әкімі жөнінде облысқа дегендей.
Сонымен жергілікті өзін-өзі басқаруға қатысты жаңа өзгерістер енгізілген 87-бапта басқа қандай жаңалықтар барын төмендегі салыстырудан оқып көруге болады.
Айта кетейік, Конституциялық реформаға ұсынылған Ата заңымыздың жаңа нұсқасы жақында жарияланды. Ал ескі нұсқасы Ақорданың ресми сайтында жарияланған қазіргі кездегі қолданыстағы Конституциядан алынды.
87-бап
Жаңа нұсқада: 87-бапта:
1) 4-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдерін тиісінше облыстың аумағында орналасқан мәслихаттар депутаттарының немесе республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттары депутаттарының келісімімен Республика Президенті қызметке тағайындайды.
Республика Президенті дауыс беру жүргізілетін кемінде екі кандидатураны ұсынады. Дауыс беруге қатысқан мәслихат депутаттарының көп дауысын алған кандидат олардың келісімін алды деп есептеледі.
Өзге әкімшілік-аумақтық бірліктердің әкімдері заңда айқындалатын тәртіппен қызметке тағайындалады немесе сайланады, сондай-ақ қызметінен босатылады. Республика Президенті өзінің ұйғаруы бойынша облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдерін қызметінен босатуға құқылы»;
Ескі нұсқада: 87-баптың 4-тармағы
- Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдерін қызметке тиісінше облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттарының келісімімен Республика Президенті тағайындайды. Өзге әкімшілік-аумақтық бөліністердің әкімдері заңда айқындалатын тәртіппен қызметке тағайындалады немесе сайланады, сондай-ақ қызметінен босатылады.
Жаңа нұсқада: 87-бапта:
2) 5-тармақтың екінші сөйлемі мынадай редакцияда жазылсын:
«Бұл жағдайда мәслихат өз депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен әкімге сенімсіздік білдіруге және оны қызметінен босату жөнінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдеріне қатысты тиісінше Республика Президентінің не өзге де әкімшілік-аумақтық бірліктердің әкімдеріне қатысты жоғары тұрған әкімнің алдына мәселе қоюға құқылы».
Ескі нұсқада: 87-баптың 5-тармағы
- Мәслихат депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша әкімге сенімсіздік білдіру туралы мәселе қойылуы мүмкін. Бұл жағдайда мәслихат өз депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен әкімге сенімсіздік білдіруге және оны қызметінен босату жөнінде тиісінше Республика Президентінің не жоғары тұрған әкімнің алдына мәселе қоюға хақылы. Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана әкімдерінің өкілеттігі жаңадан сайланған Республика Президенті қызметіне кіріскен кезде тоқтатылады.
Естеріңізге сала кетейік, Конституциялық реформада өзгертілген баптар: 4-бап, 6-бап, 15-бап, 23-бап, 24-бап, 42-бап, 43-бап, 44-бап, 46-бап, 47-бап, 50-бап, 51-бап, 52-бап, 53-бап, 54-бап, 55-бап, 56-бап, 57-бап, 58-бап, 61-бап, 62-бап, 71-бап, 72-бап, 73-бап, 74-бап, 78, 82, 83-баптар.
https://baq.kz/konstitutsiyalyq-reforma-qay-bap-qalay-ozgeredi-87-bap_279706/
Сауалнамаға қатысқан 10 мың студенттің 86 % референдумға баратынын айтқан
Қазақстан студенттері альянсы өткізген онлайн сауалнамаға қатысқан 10 мың студенттің 86 % референдумға баратынын айтқан, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі. Бұл туралы аталмыш альянс президенті Ілияс Түстікбаев Л.Гумиев атындағы Еуразия ұлттық университетінде өткен дөңгелек үстелде айтты.
«Осы айдың басында, референдум туралы алғашқы түсіндіру жұмыстарын бастаған кезде жоғары оқу орындарының, колледждердің студенттері мен оқытушыларын қамтимыз деп жоспарладық. Университеттер мен жоғары оқу орындарында 1 миллиондай адам білім алып жатыр. Бірақ олардың бәрі 18-ге толмағанын ескеру керек. Қазір бүкіл колледждер мен униерситеттерде референдумды түсіндіру жұмыстары жүргізіліп болды. Жасы 18-ге толған 300 мың студент қамтылды», - деді ол.
Айтуынша, түсіндіру жұмыстарынан кейін әлеуметтік желі арқылы онлайн сауалнама жүргізілген.
«Әлеуметтік желідегі парақшаларымызда 70 мыңдай оқырман бар. Кім референдумды қолдайтынын сұрап, сауалнама жүргізгенбіз. 80% референдумға баратындарын, қолдайтындарын айтты. 70 мың оқырманның 10 мыңы сауалнамаға қатысқан болатын. Нақтырақ айтсақ, 86%-ы референдумға баратынын айтып дауыс берсе, шамамен 11-12% әлі нақты шешім қабылдамағанын айтты. Яғни, бұларға түсіндіру жұмыстары жетпеген деп есептедік. Немесе толық түсініп үлгермеген», - деді Ілияс Түстікбаев.
Айта кетейік, референдумға баратын қазақстандықтарға мына мәліметтерді білгені абзал.
Референдум еліміздегі демократиялық дәстүрлерді бекіту жолындағы маңызды қадамға айналады – ҚР Президенті
Реформа жекелеген тұлғалардың, оның ішінде Президенттің артықшылығын ұлғайту үшін емес, бүкіл қоғамның мүддесі үшін өткізіледі. Бұл туралы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев айтты, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі. «Қазақстанда Конституцияны өзгерту жөніндегі жалпыұлттық референдум алғаш рет өтеді. Бұл оқиға еліміздегі демократиялық дәстүрлерді бекіту жолындағы маңызды қадамға айналады. Еліміздің азаматтары конституциялық өзгерістердің мән-маңызын жалпы түсінеді», - деді ҚР Президенті Ұлттық ғылым академиясының 75 жылдығына арналған салтанатты сессияда сөйлеген сөзінде.
Мемлекет басшысының атап өтуінше, референдумға елімізде де, шетелде де қызығушылық жоғары. Бұл қоғамдық-саяси өзгерістерге деген әлеуметтік сұраныстың жоғары екендігін, адамдар алдағы өзгерістерге шынайы сенетіндігін білдіреді.
«Бұл – заңдылық. Өйткені, реформа жекелеген тұлғалардың, оның ішінде Президенттің артықшылығын ұлғайту үшін емес, бүкіл қоғамның мүддесіне орай өткізіледі. Маған елдің ішінде және шетелден «іс басындағы Мемлекет басшысы референдум арқылы өз өкілеттігі мерзімін ұзартпақ па? Яғни, президенттік мерзімін жаңадан қайта бастамақ па?» деген сұрақтар қойылды. Жауап беремін: Мұндай ниет болған жоқ және болмайды да. Ұсынылған саяси жаңғыру бағдарламасы мазмұны жағынан өте ауқымды. Негізгі басымдық азаматтардың құқықтары мен бостандықтар қорғау жүйесін күшейтуге, азаматтардың мемлекетті басқаруға қатысуын кеңейтуге, билік институттарының транспаренттілігі мен тиімділігін көтеруге жасалған», - деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Тоқаев: Алдағы референдум – бұл елдегі саяси трансформацияның соңғы сатысы емес
Алдағы референдум – бұл елдегі саяси трансформацияның соңғы сатысы емес. Бұл туралы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев айтты, деп хабарлайды қазАқпарат тілшісі.
«Алдағы референдум – бұл елдегі саяси трансформацияның соңғы сатысы емес екенін атап өткім келеді. Бұл түптеп келгенде оның бастауы. Жұмыс енді ғана басталады. Өйткені, өмірдің өзі және азаматтардың қажеттілігі біздің алдымызға жаңа міндеттерді жүктейтіні сөзсіз. Біз саяси салада «талдырма терапия» орынсыз екеніне сүйенуміз қажет», - деді ҚР Президенті Ұлттық ғылым академиясының 75 жылдығына арналған салтанатты сессияда сөйлеген сөзінде. Мемлекет басшысының пайымынша, күрделі геосаяси ахуалда ол келеңсіз салдарға, құлдырауға, тіпті мемлекеттіктен айырылып қалуға әкелуі мүмкін.
Сондықтан да осынау күрделі жолда әр қадамды ойластыра отырып, нық әрі сенімді басу қажет. «Тасыған өзеннен өтерде аяғыңның жерге тиетінін білуің қажет» дейді шығыс даналығы. Ең бастысы – қоғамымыз алғашқы қадам жасауға дайын және ол ең соңғысы болмақ емес. Реформаның міндетті түрде жалғасы болады», - деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Конституциялық реформаның ең басты мақсаты мемлекеттілігіміз бен Тәуелсіздігімізді нығайту - Әшімбаев
Елімізде жүргізіліп жатқан конституциялық реформаның әр қазақстандыққа тікелей қатысы бар. Соның ішінде жастар үшін бүгінгі өзгерістердің маңызы зор. Себебі Жаңа Қазақстанның иесі де, оның қозғаушы күші де қазіргі жас буын екені анық. Бұл туралы ҚР Парламенті Сенатының төрағасы Мәулен Әшімбаев өзінің Facebook-тегі парақшасында жазды, деп хабарлайды ҚазАқпарат.
«Сондықтан бір топ сенатормен бірге Түркістан қаласында Қожа Ахмет Ясауи атындағы Қазақ-түрік халықаралық университетінің оқытушыларымен және студенттерімен кездесіп, қолға алынған саяси бастамаларды жан-жақты талқыладық. Өзгерістер, ең алдымен, адам құқығын қорғауды, әділеттілік қағидаты мен заң үстемдігін қамтамасыз етуді және баршаға бірдей тең мүмкіндік жасауды көздейді. Парламенттің рөлі мен халық алдындағы жауапкершілігін күшейту де негізгі міндеттердің бірі. Жергілікті атқарушы және өкілді органдардың дербестігін арттыру, саяси монополияны болдырмау үшін қолға алынған басымдықтардың да мәні жоғары. Кездесуде осы мәселелерге кеңінен тоқталып, конституциялық реформаның ең басты мақсаты мемлекеттілігіміз бен Тәуелсіздігімізді нығайту екенін айттым»,-деп жазды Сенат төрағасы.
«Осы ретте жастарымыздың белсенділігін ерекше атап өткім келеді. Олар жаңару мен жаңғыру жолындағы істерге атсалысуға дайын екендерін жеткізді. Облысқа сапар барысында өңірдегі әлеуметтік кәсіпкерлермен де кездестім. Бұл сала Сенаттың басты назарында екені мәлім. Осы бағытта еңбек етіп жүрген түркістандық кәсіпкерлер бүгінгі реформалардан үлкен үміт күтетіндерін айтты. Облыстағы әлеуметтік кәсіпкерліктің жай-күйі мен оны әрі қарай дамыту мәселесі де әңгімемізге арқау болды. Кентау қаласындағы трансформатор зауытына да арнайы ат басын бұрдық. Зауыт ұжымымен кездесуде саяси өзгерістердің салмағы мен негізгі басымдықтарын сөз еттік. Жаңа Конституцияда әр азаматтың, оның ішінде еңбек адамдарының құқығын қорғауға және барлық салада әділеттілік орнатуға басымдық берілетінін айттық. Осы орайда Түркістан жұрты алдағы референдумге белсенді қатысып, Жаңа Қазақстан құру ісіне үлкен үлес қосады деп сенеміз және соған шақырамыз»,-дейді Мәулен Әшімбаев.
