Сотты құрметтемеу. Бұл нені білдіреді және ол қандай жазаны білдіред?
Әкімшілік құқық бұзушылық, азаматтық, қылмыстық істер туралы істерді сот талқылауыбарысында да, сот отырысынантыс та қарау кезінде әлі күнге дейін сотқа құрметтемеушілік білдіру фактілері кездеседі.
Сотқа немесе судьяға құрметтемеушілік білдіргені үшін "сот жүйесі және судьялардың мәртебесі туралы"заңда жауапкершілік көзделген.
ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 653-бабының 1-бөлігіне сәйкес сотқа құрметтемеушілік білдіріледі:
* істі одан әріқарау сотқа мүмкін болмағанжағдайларда процеске қатысушылар мен өзге де адамдардың шақыру қағазы, хабарлау, немесе шақыру бойынша дәлелді себептерсіз сотқа келмей қалуы;
* сот отырысында төрағалық етушінің өкімдеріне бағынбауда;
* сотта белгіленгенер ежелерді бұзуда;
* сотқа немесе судьяға құрметтемеушілік туралы анық куәландыратын өзге де әрекеттерде (әрекетсіздіктерде).
Бұл үшін әкімшілік жауапкершілік қарастырылған:
- ескертулер;
- 20 АЕК (69 000 теңге) көлемінде айыппұл салынды;
- бес тәулікке дейін гімерзімге әкімшілік қамаққаалуға құқылы.
Бұл ретте әкімшілік жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде қайталапжасалған іс-әрекеттер немесе әрекетсіздіктер үшін әкімшілік жауапкершілік:
* 30 АЕК айыппұл (103 500 теңге);
* 10 тәулікке дейінгі мерзімге әкімшілік қамауға алу.
Егер сот отырысында тәртіп бұзушыныңіс – әрекетінде қылмыстық құқық бұзушылық белгілері болса, бұл адам қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін.
Сонымен, ҚР ҚК 410-бабының 1-бөлігіне сәйкес сот талқылауына қатысушыларды қорлаудан көрінген соты құрметтемегені үшін мынадай жауапкершілік көзделген:
* 160 АЕК дейінайыппұл (552 000 теңге);
* сол мөлшерде түзеу жұмыстарын;
* 160 сағатқа дейін гімерзімге қоғамдық жұмыстарға тарту;;
* 40 тәулікке дейін гімерзімге қамауға алу.
Судьяны немесе алқабиді қорлаудан көрінген сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін ҚР ҚК 410-бабының 2-бөлігі бойынша қылмыстық жауапкершілік көзделген.
Соған сәйкес сот отырысында тәртіп бұзылған, төрағалықетушінің өкімдеріне бағынбаған, сол сияқты соттықұрметтемеушілік туралы анық куәландыратын өзге де әрекеттер (әрекетсіздік) жасаған кезде төрағалықетуші адамды сот отырысы залынан шығарып жіберуге немесе қылмыстық құқық бұзушылық белгілері жоқ жағдайларда соты құрметтемеу фактісінің анықталғаны туралы хабарлауға және кінәлі адамға сот отырысының адам ақшалай өндіріп алу. Шығарыптастау процестің кезкелген қатысушысына немесе айыптаушы мен қорғаушыдан басқа өзге адамға қатысты жүргізілуі мүмкін. Ақшалай өндіріп алу сотталушыға және қорғаушы ретінде қатысатын оның адвокатына қолданылмайды.
Егер сотталушы сот отырысы залынан шығарылған болса немесе ол істі сот талқылауына қатысудан бас тартса, төрағалықетуші соттың әрбір отырысының алдында оның тәртіп сақталған жағдайда сот залында болғысы келетінін одан анықтауға тиіс. Үкім сотталушының қатысуымен жариялануға тиіс, ал ол қатысудан бас тартқан кезде, жарияланғаннан кейінде реуоған қол хатарқылы жариялануға тиіс.
Сот отырысына қатысушыны сот отырысы залынан шығару және ақшалай өндіріп алуды қолдану туралы сот қаулы шығарады.
Сот отырысы залында қатысып отырған, бірақ процеске қатысушылар болып табылмайтын адамдар төрағалықетушінің өкімі бойынша олар тәртіпт бұзған жағдайда сот отырысы залынан шығарылады. Сонымен қатар, сот оларға ақшалай өндіріп алуды қолдануы мүмкін.
Егер сот отырысында тәртіп бұзушының әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық белгілері болса, сот материалдарды сотқа дейінгітергеп-тексеруді бастау туралы мәселені шешу үшін прокурорға жібереді.
Сот отырысында тәртіпті сақтау оны өткізудің міндетті шарттарының бірі болып табылады.
Аға сот приставы М.Д. Асанбаев.
