Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ тілшісі. Конституциялық реформа нені көздейді? Неліктен референдумға қатысу маңызды?

Бұл сұраққа ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ директорының орынбасары Алуа  Жолдыбалина жауап берді. 

Референдум -  халық пен мемлекет үшін маңызды процес. Халық арасында неге референдум болайын деп жатыр сұрақ бар. Осы орайда сайлау мен референдумның айырмашылығына тоқтала кетсек,  негізі екеуі ұқсас процес, екеуінде де халық қатысады. Бірақ референдумде кез келген мәселе күн тәртібіне шыға бермейді. Онда жиі шығатын мәселе конституциялық өзгеріс, екінші мәселе Президенттің өкілеттігін ұзартуға байланысты өткізеді және үшіншіден тәуелсіздікке қатысты, яғни кез келген мемлекет белгілі одаққа мүше болады немесе одан шыққан кезде референдум өткізеді. Демек, халық үшін маңызды тақырыптар референдум арқылы шешімін табады, - деді спикер орталық коммуникациялар алаңында өткен баспасөз мәслихатында.

Алуа  Жолдыбалинаның айтуынша, биыл конституциялға енгізілген өзгерістер ол тарихи өзгерістер.

Бұған дейін «КИСИ GPS: Gylym. Pikir. Sayasat» сараптамалық алаңының кезекті отырысында  Алуа  Жолдыбалина өлім жазасынан бас тартсақ, қылмыс көбеюі мүмкін бе деген сұраққа жауап берген болатын. 

Барлық құқықтар қорғалған. baq.kz белсенді сілтемені пайдаланыңыз: https://baq.kz/nelikten-referendumga-qatysu-manyzdy_279101/

61-бапқа енгізілген алғашқы өзгерту, анығы – толықтыру тікелей халықтың мүддесін көздейді. Себебі аталған баптың 2-тармағы жаңадан екінші бөлікпен толықтырылды. Онда кезек күттірмес мәселеге қатысты жылдам шешім шығарып, дереу заң қабылдап, дер кезінде іске қосу қадап айтылған. Ал енді бұндай «төтенше жағдайға» не жатады дегенге келер болсақ, халықтың өмірі мен денсаулығына, конституциялық құрылысқа, қоғамдық тәртіп пен елдің экономикалық қауіпсіздігіне қатер төндіретін жағдайлар.

Ата заңымыздың жаңадан ұсынылған нұсқасында осындай жағдайлар болса, ұсынылған заңдарды Палаталардың бірлескен отырысында Парламенттің дереу қарауы керек екені атап көрсетілді.

Ал осы 61-баптың 2-тармағына енгізілген екінші бөлікті осы баптың 3-тармағына енгізілген үшінші бөлікпен нақтылай түседі. 

61-бапқа енгізілген басқа өзгертулер Парламент палаталарының заң шығаруға қатысты ережелерін пысықтап, жетілдіре түскен. Сонымен бірге Сенат пен Мәжіліс арасындағы заң шығару, оған келісім беру, Президенттің қол қоюына ұсынуға қатысты 61-баптың 5-1-тармағы алынып тасталды. Оның орнына 4-5-тармақтар жаңа редакциямен ұсынылды.

Сонымен, Конституциядағы ең көп тармағы редакцияланған баптардың бірі – 61-баптың қалай өзгергенін толығырақ төменнен оқып көріңіздер.

Айта кетейік, Конституциялық реформаға ұсынылған Ата заңымыздың жаңа нұсқасы жақында жарияланды. Ал ескі нұсқасы Ақорданың ресми сайтында жарияланған қазіргі кездегі қолданыстағы Конституциядан алынды.

61-бап

Жаңа нұсқада: 61-бапта:

1) 2-тармақ мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:

«Халықтың өмірі мен денсаулығына, конституциялық құрылысқа, қоғамдық тәртіпті қорғауға, елдің экономикалық қауіпсіздігіне қатер төндіретін жағдайларға жедел ден қою мақсатында Республика Үкіметінің заң шығару бастамасы тәртібімен енгізілген заң жобалары Палаталардың бірлескен отырысында Парламенттің дереу қарауына жатады.»;

Ескі нұсқада: 61-баптың 2-тармағы

2. Республика Президентінің заңдар жобаларын қараудың басымдығын белгiлеуге құқығы бар, бұл тиісті заң жобалары бірінші кезектегі тәртіппен екі ай ішінде қабылдануға тиіс екенін бiлдiредi. 

Жаңа нұсқада: 61-бапта:

2) 3-тармақ мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:

«Осы баптың 2-тармағының екінші бөлігінде көзделген заң жобалары Парламентке енгізілген жағдайда, Республика Үкіметі осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген мәселелер бойынша заң күші бар уақытша нормативтік құқықтық актілер қабылдауға өзінің жауапкершілігімен хақылы, олар Парламент қабылдаған заңдар күшіне енгенге дейін немесе Парламент заңдарды қабылдамағанға дейін қолданыста болады.»;

Ескі нұсқада: 61-баптың 3-тармағы

3. Парламент аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін, мыналарға:

1) жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектілігіне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, жеке және заңды тұлғалардың міндеттері мен жауапкершілігіне;

2) меншік режиміне және өзге де мүліктік құқықтарға;

3) мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарын ұйымдастыру мен олардың қызметінің, мемлекеттік және әскери қызметтің негіздеріне;

4) салық салуға, алымдар мен басқа да міндетті төлемдерді белгілеуге;

5) республикалық бюджетке;

6) сот құрылысы мен сотта іс жүргізу мәселелеріне;

7) білім беруге, денсаулық сақтауға және әлеуметтік қамсыздандыруға;

8) кәсіпорындар мен олардың мүлкін жекешелендіруге;

9) айналадағы ортаны қорғауға;

10) республиканың әкімшілік-аумақтық құрылысына;

11) мемлекет қорғанысы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты негізгі принциптер мен нормаларды белгілейтін заңдар шығаруға хақылы.

Өзге қатынастардың барлығы заңға тәуелді актілермен реттеледі.

Жаңа нұсқада: 61-бапта:

3) 4 және 5-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:

«4. Мәжіліс депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданған заң Сенатқа беріледі, ол онда алпыс күннен асырылмай қаралады.

Мәжіліс заң жобасын депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен тұтастай қабылдамауға хақылы. Бас тартылған заң жобасы қабылданбады деп есептеледі және бастамашыға қайтарылады.

Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен мақұлданған заң он күннің ішінде Президенттің қол қоюына беріледі. Егер Сенат заңды тұтастай немесе оның жекелеген баптарын мақұлдамаса, онда заң Мәжіліске қайтарылады. Бұл ретте Сенат Мәжіліске заңның жекелеген баптарының редакциясын ұсынуға құқылы.

Егер Сенат алпыс күннің ішінде тиісті шешім қабылдамаған жағдайда, заң Президенттің қол қоюына беріледі.

5. Егер Мәжіліс заңның жекелеген баптарының Сенат ұсынған редакциясына депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен келіссе, Мәжіліс заңды жаңа редакцияда қабылдаған және Сенат мақұлдаған болып есептеледі және он күннің ішінде Президенттің қол қоюына беріледі.

Егер Мәжіліс заңның жекелеген баптарының Сенат ұсынған редакциясына сол көпшілік дауыспен қарсылық білдірсе, сондай-ақ егер Сенат заңды тұтастай мақұлдамаған жағдайда, Палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері арқылы шешіледі.

Заңның келісу комиссиясы тұжырымдаған редакциясы осы баптың 4-тармағында белгіленген тәртіппен Мәжілістің және Сенаттың қарауына жатады.

Мәжіліс келісу комиссиясы ұсынған редакциядағы заңды Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылдамаған жағдайларда, Мәжіліс бұрын қабылданған редакциядағы заң бойынша қайтадан дауысқа салуды жүргізеді.

Егер қайтадан дауысқа салу кезінде Мәжіліс Палата депутаттары жалпы санының үштен екісінің көпшілік даусымен бұрын қабылданған шешімді бекітсе, заң он күннің ішінде Президенттің қол қоюына беріледі.

Егер заң Мәжіліс депутаттарының көрсетілген көпшілік даусын алмаса, заң қабылданбады деп есептеледі және бастамашыға қайтарылады.»;

Ескі нұсқада: 61-баптың 4-5-тармақшалары

4. Мәжіліс депутаттары қараған және жалпы санының көпшілік даусымен мақұлданған заң жобасы Сенатқа беріледі, ол онда әрі кеткенде алпыс күннің ішінде қаралады. Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданған жоба заңға айналады және он күннің ішінде Президенттің қол қоюына беріледі. Тұтас алғанда, Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданбаған жоба Мәжіліске қайтарылады. Егер Мәжіліс депутаттары жалпы санының үштен екісінің көпшілік даусымен жобаны қайтадан мақұлдаса, ол Сенатқа қайта талқылауға және дауысқа салуға беріледі. Қайта қабылданбаған заң жобасын сол сессия барысында қайтадан енгізуге болмайды.
5. Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен заң жобасына енгізілген өзгертулер мен толықтырулар Мәжіліске жіберіледі. Егер Мәжіліс депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен ұсынылған өзгертулермен және толықтырулармен келіссе, заң қабылданды деп есептеледі. Егер Мәжіліс нақ сондай көпшілік дауыспен Сенат енгізген өзгертулер мен толықтыруларға қарсы болса, Палаталар арасындағы келіспеушілік келісу рәсімі арқылы шешіледі.

Жаңа нұсқада: 61-бапта:

4) 5-1-тармақ алып тасталсын.

Ескі нұсқада: 61-баптың 5-1-тармағы

5-1. Мәжіліс депутаттары қараған және олардың жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен мақұлданған конституциялық заң жобасы Сенатқа беріледі, онда алпыс күннен асырылмай қаралады. Сенат депутаттарының жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен қабылданған жоба конституциялық заңға айналады және он күн ішінде Республика Президентіне қол қоюға ұсынылады. Конституциялық заң жобасын тұтастай қабылдамауды Мәжіліс немесе Сенат Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жүзеге асырады.

Сенат депутаттары жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен конституциялық заң жобасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар Мәжіліске жіберіледі. Егер Мәжіліс депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен Сенат енгізген өзгерістермен және толықтырулармен келіссе, конституциялық заң қабылданды деп есептеледі.

Егер Мәжіліс, Сенат енгізген өзгерістер мен толықтырулар бойынша дауыс беру кезінде олармен депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен келіспесе, онда палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері арқылы шешіледі.

Естеріңізге сала кетейік, Конституциялық реформада өзгертілген баптар: 4-бап, 6-бап, 15-бап, 23-бап, 24-бап, 42-бап, 43-бап, 44-бап, 46-бап, 47-бап, 50-бап, 51-бап, 52-бап, 53-бап, 54-бап, 55-бап, 56-бап, 57-бап, 58-бап.

#конституция #Ата заң #референдум #61-бап #Конституциялық реформа #Конституция-2022

Ержан ЖАУБАЙ
Фото: ашық дереккөз

Барлық құқықтар қорғалған. baq.kz белсенді сілтемені пайдаланыңыз: https://baq.kz/konstitutsiyalyq-reforma-qay-bap-qalay-ozgeredi-61-bap_279140/

Еще 5 лет назад парламент получил возможность согласовывать бюджет, кандидатуру премьера...

Конституционная реформа в Казахстане последовательно идёт уже лет пять. И тут важно как сохранение стабильности и равновесия, как и то, что партии начнут конкурировать друг с другом. Об этом, как передает BaigeNews.kz, заявил известный политический аналитик Никита Шаталов.

В своем телеграм-канале аналитик заметил, что конституционная реформа в Казахстане последовательно идёт уже с 2017 года.

"Когда говорят о том, что суперпрезидентская форма правления не заканчивается, это ложный посыл, тут я не согласен даже с Екатериной Шульман. Еще 5 лет назад парламент получил возможность согласовывать бюджет, кандидатуру премьера и, соответственно, министров за исключением МВД, МО и МИД (Мажилис), а также главу КНБ и Нацбанка (Сенат). После референдума к ним добавятся глава Конституционного суда и Высшей аудиторской палаты", — перечислил казахстанские подвижки последних лет Никита Шаталов.

Президент страны, по его словам, постепенно сокращает свои полномочия и в местном самоуправлении — отказываясь от снятия с должностей сельских акимов, от отмены актов глав городов.

"Учитывая, что постепенно выборность у нас идет снизу вверх — от села к районам и далее областным центрам, то с высокой вероятностью можно говорить и о постепенном отказе от инструментов давления на этих акимов. Я не согласен с тем, что нам как унитарной стране нужны полноценные выборы на уровне регионов — нынешняя схема с косвенными выборами через маслихаты выглядит более убедительной и позволяющей сохранять структуру государства", — подчеркивает эксперт.

Он коснулся и темы поражения прав родственников Елбасы.

"Есть и символические поправки в Основной закон — они касаются, прежде всего, родственников президента, которые теперь фактически поражены в правах. Это требование политического момента и попытка выбить родовые схемы из-под государственного аппарата. Также через отказ от участия в партийной жизни для президента и акимов постепенно выбиваются из госуправления и слияния партийных органов с исполнительными на местах. Теперь они будут в конкурентной борьбе друг с другом", — поясняет аналитик.

И наконец, Шаталов обратил внимание на сохранение равновесия, чтобы не переборщить с реформами.

"Я думаю, важнее всего даже не формальная роспись полномочий, а открытие каналов политической репрезентации. Если президент готов сдавать полномочия и отдавать больше на усмотрение маслихатов и мажилиса (а законодательная база для этого есть), то речь идет о полноценной ликвидации суперпрезидентской республики, где глава государства по вертикали мог добивать до самого низа. Это, конечно, не будет удовлетворять сторонников "парламентской республики", но я не думаю, что эта модель нам подходит. Если нам нужна стабильность и предсказуемость, то полностью перекладывать ответственность на мажилис — опасно, особенно в ближайшие избирательные циклы, когда партийная система будет проходить утряску", — подытожил эксперт.

* * *

baigenews.kz: https://baigenews.kz/news/konstitutsionnaya_reforma_s_2017_goda/

В Казахстане на предстоящий референдум аккредитованы более 100 международных наблюдателей. Об этом сообщил председатель Центральной избирательной комиссии Нурлан Абдиров, передает корреспондент МИА «Казинформ». «Мы придаем большое значение присутствию миссии международных организаций, которые принимают участие в международном наблюдении за референдумом. Это показывает интерес зарубежных партнеров к этому важному для нашей страны событию. Одним из первых вопросов, рассмотренных на заседаниях Центральной комиссии референдума, было открытие института международного наблюдения. На сегодняшний день аккредитованы более 100 наблюдателей. В том числе представители миссии наблюдателей от БДИПЧ ОБСЕ», - сказал Нурлан Абдиров на брифинге для представителей дипкорпуса, прошедшем в МИД РК. Председатель ЦИК уточнил, что аккредитованы миссии наблюдателей от СНГ, Межпарламентской Ассамблеи СНГ, Организации тюркских государств. «На сегодня аккредитованы представители делегаций 17 государств. Эта работа продолжается. Аккредитация международных наблюдателей продлится до 18:00 30 мая», - проинформировал Н. Абдиров. По данным ЦИК, всего на республиканском референдуме будет задействовано 10 012 участков, включая участки за пределами страны. В списки включены 11 млн 722 тыс. 536 граждан. С 20 мая гражданам предоставлена возможность проверить себя в этих списках. Как ранее сообщил заместитель Премьер-Министра - министр иностранных дел РК Мухтар Тлеуберди, на референдум на сегодня аккредитовано более 10 международных организаций. Республиканский референдум в Казахстане пройдет 5 июня.

Все права защищены. Используйте активную ссылку на inform.kz https://www.inform.kz/ru/akkreditaciya-mezhdunarodnyh-nablyudateley-na-referendum-prodlitsya-do-30-maya_a3937076

Депутаты рассказали об изменениях в Конституцию студентам университетов

Депутаты Сената Парламента РК Бакытжан Жумагулов и Нурлан Бекенов встретились со студентами и преподавателями Кокшетауского университета имени Абая Мырзахметова. Об этом передает МИА «Казинформ» со ссылкой на пресс-службу Сената Парламента РК. Сенаторы рассказали о предстоящем референдуме, отметив, что он играет важную роль в политической жизни страны. Депутаты подчеркнули, что предстоящее принятие поправок в Конституцию – это важный шаг к улучшению жизни казахстанцев. « Предстоящий референдум важен для построения Нового Казахстана. Каждый гражданин страны должен принять участие в реализации конституционной реформы и внести свой вклад в будущее страны. Я уверен, что большая часть населения, а особенно молодежь - придут на избирательные участки, чтобы высказать своё мнение по предлагаемым поправкам «, - подчеркнул Бакытжан Жумагулов. Студенты поддержали призыв сенаторов об активном участии в референдуме и заявили, что со всей ответственностью подойдут к проведению этого важного для всех события. Сенатор Нурлан Бекназаров посетил Южно-Казахстанский государственный педагогический университет, где встретился с профессорско-преподавательским составом и обсудил актуальные вопросы предстоящего референдума, а также укрепление механизмов защиты прав граждан. Депутат подробно рассказал об изменениях в Конституцию РК и сути республиканского референдума, который состоится 5 июня. Сенатор подчеркнул, что инициатива Главы государства Касым-Жомарта Токаева по проведению всенародного голосования позволит казахстанцам самим выбирать своё будущее, тем самым строить Новый Казахстан вместе. «Внесение изменений в Конституцию по созданию Нового Казахстана, по реализации новых инициатив окажет положительное влияние на динамичное развитие страны. При этом у населения есть прекрасная возможность принять активное участие в этом процессе», - сказал Нурлан Бекназаров.

Все права защищены. Используйте активную ссылку на inform.kz https://www.inform.kz/ru/deputaty-rasskazali-ob-izmeneniyah-v-konstituciyu-studentam-universitetov_a3937120