НҰР-СҰЛТАН. ҚазАқпарат – Референдум Сенаттың ықпалын азайтып, Мәжілістің рөлін арттырады деу қате. Мәжіліс депутаты Ғани Ташқараев республикалық референдумға шығарылатын конституциялық өзгерістер туралы осындай пікір білдірді, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.

«Президент, Орталық сайлау комиссииясының, Жоғары аудиторлық палата төрағалары, судьялар саяси партияларға қолдау көрсетпеуі керек деген норма енгізілмекші. Мұндай норма саяси партиялар арасында теңдікті сақтауға мүмкіндік береді. Ешбір партияға билік тарапынан да, лауазымды адамдар тарапынан да артықшылық берілмейді. Яғни, саяси партиялар өз күшіне, өз бағдарламасына сенім артатын болады. Олар халықтың қолдауына ие болу үшін жұмыс істей бастайды. Бұл, өз кезегінде, мықты және әділ партиялық жүйені қалыптастыруға жол ашады», - дейді депутат.

Мәжіліс өкілінің айтуына қарағанда, Мәжіліс пен Сенатттың өкілетіне байланысты өзгертулердің де маңызы зор.

«Өзгеріс референдумда қолдау тапса, Мәжілістің рөлі артып, Сенаттың ықпалы азаяды деген қате пікір. Қос палатаның рөлі бірдей, тең деңгейде болады. Ешқандай палатаға артықшылық берілмейді. Заң шығару процесінде олардың дербестігі сақталып, тиімді және нәтижелі заңдар қабылдау үшін кәсіби депутаттық корпусты қалыптастыруға мүмкіндік береді», - дейді Ғани Ташқараев.

Айтуынша, бір мандатты аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты сайлаушылардың кері шақырып алуы енгізіледі.

Ал конституциялық заңдар Парламент палаталарының бірлескен отырысында қабылданады.

Енді барлық заңдар сияқты олар да алдымен Мәжілісте, содан кейін Сенатта кезекпен қаралмақшы.

«Тағы бір өзгеріске тоқталып өткім келеді. Ол – дағдарыс жағдайындағы заңдарды қабылдаудың ерекше тәртібі байланысты. Парламент халықтың өмірі мен денсаулығына, конституциялық құрылысқа, қоғамдық тәртіпті қорғауға, сондай-ақ, қоғамдық тәртіпті қорғауға қатер төндіретін жағдайларға жедел шешім қабылдау мақсатында өз Палаталарының бірлескен отырысында Үкімет ұсынған заң жобасын дереу қарауға міндеттеледі», - дейді Мәжіліс өкілі.

Сондай-ақ, ол облыс әкімдерін жанама сайлау туралы ұсыныс формалды процеске айналып кетеді деген болжамға қатысты пікірін айтты.

«Енді Мемлекет басшысы облыс, республикалық маңызы бар қала және астана аумағында орналасқан мәслихаттар депутаттарының қарауына баламалы негізде әкім лауазымына екі адамның кандидатурасын енгізеді. Мұндай өзгеріс әкімдерді сайлауды формалды процеске айналдырмайды. Керісінше, Президент тәжірибелі, білікті және беделді адамдарды таңдап, ұсынатын болады. Яғни, әкімдерді сайлау кезінде олар Президенттің және мәслихаттардың іріктеуінен өтеді», - деді депутат.

Мәжіліс өкілі Конституциялық кеңес пен соттың айырмашылығына тоқталды.

«Қазір бізде Конституциялық кеңес әртүрлі құқықтық нормаларға түсінік береді, оны жүзеге асыру міндетті емес. Конституциялық кеңеске тек қана Президент, Мәжіліс төрағасы, Сенат төрағасы, Парламент депутаттары, Премьер-Министр, Республика соттары жүгіне алатын. Бұл ретте азаматтардың Конституциялық кеңеске тікелей жүгінуге мүмкіндігі болған жоқ. Осылайша, заңның үстемдігі сақталған жоқ, азаматтардың құқықтары толық көлемде қорғалған жоқ.

Ал Конституциялық Сотта азаматтардың өтініштері қаралып, шешім қабылданады. Ол шешімді орындау - міндетті. Өйткені Конституциялық сот қабылдаған шешімдердің заңды күші болады. Оны орындамаған тарап жауапқа тартылуға тиіс. Бұл да мемлекетте әділдікті орнатудың заңды тетігі болып есептеледі. Бұрын Конституциялық кеңес 7 судьядан құралса, енді Конституциялық Сот төрағасын қосқанда 11 судьядан тұрады. Төрт судьяны Президент тағайындайды, алты судьяны Парламент тағайындайды, әр палатадан үш судья тағайындалады. Сот төрағасын Сенаттың келісімімен Президент тағайындайды», - дейді Ғани Ташқараев,

Бұған дейін астаналықтардың референдумда дауыс беретін учаскесін қалай біле алатынын жазған едік.

https://lenta.inform.kz/kz/referendum-senattyn-ykpalyn-azaytyp-mazhilistin-rolin-arttyrady-deu-kate-deputat_a3934586

КАЗИНФОРМ - Глава государства инициировал поправки в Конституцию РК, которые кардинально поменяют государственную модель и политическую систему страны. Теперь казахстанцам предстоит проголосовать «за» или «против» изменений в основной закон страны на общенациональном референдуме, который пройдет 5 июня текущего года. О том, какие конкретно поправки будут внесены и как это отразится на жизни граждан, читайте в материале аналитического обозревателя МИА «Казинформ». Для чего проводится референдум О том, что Казахстану необходимо провести референдум по изменениям в Конституцию, Глава государства заявил в ходе XXXI сессии Ассамблеи народа Казахстана 29 апреля текущего года. «Мною инициированы изменения в Конституцию, которые носят фундаментальный характер и кардинально меняют политическую систему страны. Мы переходим к новой государственной модели, новому формату взаимодействия государства и общества. Этот качественный переход можно назвать Второй республикой», - сказал Касым-Жомарт Токаев в ходе заседания АНК. По сути, конституционная реформа – это логичное продолжение всех политических реформ Президента с 2019 года. По ним было принято уже 10 законов. Предстоящий референдум позволит каждому гражданину принять непосредственное участие в решении судьбы страны и станет яркой демонстрацией народного волеизъявления, укрепит курс на всестороннюю демократизацию и построение Нового Казахстана. Отметим, за 27 лет в Конституцию РК поправки вносились четыре раза и коснулись около 60 статей. Все они получили одобрение в Парламенте. В этот раз изменения коснутся трети статей Конституции. Документ получит совершенно новое измерение и изменения будут иметь судьбоносное значение для всего государства. Поэтому вопрос внесения поправок будет решаться не в Парламенте, а на общенациональном референдуме, который пройдет 5 июня текущего года. Как будет проходить референдум Согласно Указу Президента, организация и проведение республиканского референдума возложена на Центральную избирательную комиссию, выполняющую функции Центральной комиссии референдума. Территориальные и участковые избирательные комиссии будут выполнять функции территориальных и участковых комиссий. По данным ЦИК, по состоянию на 15 мая в реестр избирателей включено 11 миллионов 722 тыс. 536 человек. То есть, такое количество граждан имеют право участвовать в республиканском референдуме. Заместитель председателя ЦИК Константин Петров перечислил аспекты, которые необходимо будет учитывать при заполнении бюллетеня на референдуме. «Бюллетени должны быть заполнены в кабине для тайного голосования. Каждый заполняет его лично. При заполнении запрещается присутствие кого бы то ни было, кроме голосующего. Если отдельные граждане не могут по состоянию здоровья или иным причинам заполнить самостоятельно, они вправе воспользоваться услугами другого гражданина, но не услугами организаторов и наблюдателей референдума», - сказал Константин Петров на заседании ЦИК. Гражданин может ставить любую отметку в пустом квадрате справа от варианта ответа, за который он голосует. «Один вопрос, два варианта ответа. Надо выбрать и поставить одну отметку - галочку, плюс, крестик, обвести. Но волеизъявление должно быть понятно. Не допускается проставление отметок карандашом, а также внесение в них каких бы то ни было исправлений. Заполненный бюллетень опускается в урну для голосования. Дальше переходим к алгоритму завершения голосования и подсчету голосов», – объяснил спикер. Согласно его информации, признаются действительными, но не учитываются при подсчете голосов бюллетени, в которых отмечены все варианты ответов на вопрос, вынесенный на референдум. Недействительными признаются бюллетени, в которых отметка поставлена карандашом, носят следы подчистки или иного способа подделки. Бюллетени со следами исправления будут признаны недействительными. Сколько денег потратят на проведение референдума Заместитель Премьер-Министра - министр финансов Ерулан Жамаубаев сообщил, что на проведение республиканского референдума планируют выделить 16,4 млрд тенге. «На проведение референдума из республиканского бюджета будет выделено 16 млрд 460 млн тенге. Соответствующие расчеты со стороны Центральной избирательной комиссии представлены. Сегодня Правительство соответствующее постановление приняло. Деньги будут выделены из республиканского бюджета», - сказал Жамаубаев в кулуарах Правительства. При этом, более 13 млрд тенге направят на оплату труда членов комиссий, что составляет 79% в смете расходов референдума. Основные поправки в Конституцию 6 мая был опубликован проект закона о внесении изменений и дополнений в Конституцию. Государственный секретарь РК Ерлан Карин отметил, что проект основан на запросах граждан и осуществляется в интересах всего общества. Президент инициировал 56 поправок к 33 статьям документа. Госсекретарь выделил основные из них.

I БЛОК Окончательный переход от суперпрезидентской модели к президентской республике. Как это будет реализовано: 1. Президент не будет состоять в политической партии. 2. Близкие родственники Президента не будут работать на госслужбе и в руководстве квазигоссектора. 3. Президент не будет иметь права снимать с должностей акимов районов, городов и сельских округов. II БЛОК Перераспределение ряда властных полномочий. 1. Президентская квота в Сенате сократится с 15 до 10 депутатов. 2. Сенат будет согласовывать кандидатуры председателей Конституционного Совета и Высшего Судебного Совета. 3. Создание Конституционного суда из 11 судей. 4. Счетный комитет по контролю за исполнением республиканского бюджета преобразуется в Высшую аудиторскую палату. Это расширит контроль депутатов над бюджетом. III БЛОК Усиление роли и повышение статуса Парламента. 1. Квота АНК из Мажилиса переносится в Сенат и сокращается с 9 депутатов до 5. Соответственно, уменьшится число депутатов в Мажилисе. 2. Депутаты Мажилиса будут избираться по смешанной избирательной системе. 30% Мажилиса будут составлять депутаты-одномандатники. Это позволит в полной мере учесть права всех граждан и лучше отражать интересы избирателей. 3. Избиратели смогут отзывать мандат у депутатов Мажилиса, избранных по одномандатному территориальному округу. Такая мера укрепит политическую культуру взаимной ответственности. 4. Предлагается, чтобы Мажилис принимал законы, а Сенат одобрял или не одобрял их. Это укрепит механизм сдержек и противовесов в политической системе. IV БЛОК Расширение участия населения в управлении страной. 1. В Конституции окончательно и однозначно закрепляется норма о том, что земля и ее недра, воды, растительный и животный мир и другие природные ресурсы принадлежат народу. От имени народа права собственности осуществляет государство. 2. Акимы областей, городов республиканского значения и столицы будут назначаться на должность Президентом только с согласия депутатов всех маслихатов данного региона. При этом, Глава государства будет предлагать не менее двух кандидатур, по которым состоится голосование. Будет назначен на должность кандидат, получивший наибольшее число голосов. V БЛОК Усиление механизма защиты прав граждан. 1. Конституционный суд по обращениям граждан будет рассматривать нормативные правовые акты РК, непосредственно затрагивающие их права и свободы, на соответствие Конституции. 2. Окончательно закрепляется решение об отмене смертной казни на конституционном уровне. 3. Работа прокуратуры будет определяться Конституционным законом. Это усилит системную правозащитную деятельность и высший надзор за соблюдением законности на территории страны от имени государства. 4. Уполномоченный по правам человека получит иммунитет и гарантии независимости и неподотчетности каким-либо госорганам и должностным лицам. Он будет иметь право обращаться в Конституционный суд. После принятия этих поправок предстоит изменить более 20 законов. «Конституционная реформа носит системный характер. В итоге повысится эффективность всей государственной модели. И эффект от этих преобразований почувствует каждый казахстанец», - сказал Ерлан Карин. По результатам соцопроса в референдуме планируют участвовать 66,4% респондентов Казахстанский институт стратегических исследований при Президенте РК (КИСИ) с 9-12 мая провел социологический телефонный опрос об отношении казахстанцев к конституционной реформе и референдуму. В данном опросе приняли участие 1200 респондентов со всех регионов страны. «Согласно опросу в референдуме планируют участвовать 66,4% респондентов», - сообщил директор КИСИ Еркин Тукумов в ходе заседания экспертного круглого стола в СЦК. Отметим, референдум считается состоявшимся при явке более 50% избирателей. «76,4% поддерживают инициативу его проведения. То есть у подавляющего большинства граждан есть понимание о происходящих изменениях в государстве. 15,4% не поддерживают идею проведения референдума. 8,2% не определились с выбором. Последняя цифра говорит о том, что почти каждый 10-й казахстанец не осознает важность предстоящих реформ. Поэтому перед экспертным сообществом стоит задача и дальше четко и ясно разъяснять смысл реформ, необходимость проведения референдума для строительства Нового Казахстана», - сказал директор КИСИ. Как конституционные изменения отразятся на жизни граждан Казахстана Член рабочей группы по внесению поправок в Конституцию РК, доктор юридических наук, профессор КазГЮУ Индира Аубакирова в ходе экспертного круглого стола по предстоящему референдуму разъяснила смысл планируемых поправок. «Мы с вами находимся на историческом этапе, когда будет меняться весь политический ландшафт страны и возникает вопрос: а в чем смысл конституционных поправок? … Во-первых, Конституция должна выполнять интегрирующую, консолидирующую роль. И замысел Главы государства в том, чтобы мы вместе строили «Новый Казахстан». Задача обновления Конституции заключается также в усилении доверия в обществе. В этом ракурсе обновленная Конституция направлена на три конкретные цели: верховенство права, усиление демократических процессов и усиление разделения властей, механизма сдержек и противовесов», - сказала Индира Аубакирова. По ее мнению, Конституция должна выполнять роль реального воздействия на общественные отношения. «Дефицит справедливости в любом обществе воспринимается болезненно, даже болезненней, чем экономическое неравенство. Во Второй Республике определять жизнь общества, функции государства должны на основе справедливости. Справедливое государство – это прежде всего государство равных возможностей. Равенство возможностей – это, когда все позиции в обществе достигаются в результате конкурентного отбора, здоровой политической конкуренции, на основе личных достижений, труда, таланта. И повышение человеком своего благосостояния, экономического благополучия, перемещения на более высокий статус, позицию, приобретение собственности должно основываться именно на его личных заслугах - не от его стартовых исходных положений, а в результате трудолюбия, предприимчивости, деловитости», - подчеркнула эксперт. Поэтому в основе конституционных поправок лежит идея создания равенства условий. «Что такое верховенство права? Это, прежде всего, верховенство прав человека. Поправками в Конституцию устанавливается конкретная институциональная система гарантий прав человека. Право там, где есть конкретное средство их воплощения. Права там, где есть механизм защиты прав и свобод человека», - отметила Индира Аубакирова. Профессор кафедры теории и истории государства и права, конституционного права ЕНУ им. Л.Н. Гумилева Ермек Абдрасулов отметил важность создания Конституционного суда. «Согласно Конституции, все права и свободы гарантируются и реализуются, но иногда отдельные нормативно-правовые акты ущемляют права и свободы граждан. В таких случаях Конституционный суд будет выступать высшей формой правосудия, которая способна восстановить справедливость. Очень важно закрепление конституционного статуса Уполномоченного по правам человека. Реакция омбудсмена на факты ущемления прав человека крайне важна. В отдельных случаях омбудсмен сможет обращаться в Конституционный суд для установления справедливости», – считает Ермек Абдрасулов. Руководитель отдела прогнозирования и исследований Фонда развития СМИ Алишер Тастенов также считает, что Конституционный суд, куда граждане смогут напрямую обращаться, направлен на расширение возможностей по защите своих прав. «Преобразование Конституционного совета в Конституционный суд будет способствовать тому, что каждый гражданин может быть уверен в том, что его права будут защищены. Все конституционные изменения, которые выносятся на референдум, они выносятся как запрос населения на справедливый Казахстан. Конституционный суд в этом контексте будет задавать тон всей правовой и судебной системе страны», – подчеркнул эксперт. В целом, конституционная реформа оптимизирует баланс отношений между ветвями власти и расширит участие народа в управлении страной.

https://www.inform.kz/ru/novaya-konstituciya-zapustit-mehanizm-usileniya-prav-i-ravenstva-grazhdan_a3934518

ҚазАқпарат – Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Конституцияға елдің саяси жүйесін түбегейлі өзгертетін толықтырулар енгізу туралы бастама көтерген болатын. Осылайша, Ата заңның 33 бабына түзетулер әзірленді, бұл - оның үштен бір бөлігіне өзгерістер мен түзетулер енгізіледі деген сөз. Президент 5 маусымда республикалық референдум өткізу жөнінде жарлыққа қол қойды. Енді Конституцияға өзгерістер мен түзетулер енгізіле ме, жоқ па, оны халықтың өзі шешеді. Мамандар мұндай конституциялық реформа барлық мемлекеттік модельді кешенді түрде өзгертуге бағытталып отыр дейді. Осы тұста референдум не үшін керек, азаматтар неге қатысуы тиіс? Конституцияға нақты қандай түзетулер енгізіледі, жалпы халық үшін бұл толықтырулар не береді деген сауалдарға жауап алу мақсатында материал дайындауды жөн санадық. Толығырақ ҚазАқпарат сарапшысының материалында. Жалпы 33 бапқа 56 толықтыру енгізу жоспарлануда. Енді бұл қандай өзгерістер дегенге қысқаша тоқталсақ, Конституцияда «суперпрезиденттік» басқару үлгісінен ықпалды Парламенті және есеп беретін Үкіметі бар президенттік республикаға түбегейлі көшу, мәслихаттардың ықпалын арттыру, Мәжіліс пен облыстық мәслихаттардың депутаттарын сайлаудың аралас мажоритарлы-пропорционалды моделін енгізу көзделіп отыр. Сонымен қоса Президенттің барлық саяси күштер мен партиялардан дербестігін бекіту, Мемлекет басшысының жақын туыстарына саяси лауазым иеленуге және квазимемлекеттік секторда басшылық қызмет атқаруға тыйым салу секілді мәселелері қамтылған. Бұдан бөлек құқық қорғау саласы бойынша маңызды өзгерістер енгізіледі. Атап айтсақ, Конституциялық сот құрылады. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің, яғни омбудсменнің мәртебесі Ата заңмен айқындалады. Елімізде өлім жазасы мүлде жойылады. Мемлекет басшысы өз сөзінде мұның бәрі азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін жасалып жатқанын, алдағы конституциялық реформа ел дамуының жаңа кезеңі басталғанын көрсететінін баса айтып өткен еді. «Конституция үш нақты мақсатқа бағытталып отыр» ҚР Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі жұмыс тобының мүшесі, з.ғ.д., КазГЮУ профессоры Индира Әубәкірова да қазір еліміздің бүкіл саяси ландшафты өзгеретін тарихи кезеңде тұрғанымызды атап өтті. Оның айтуынша, Конституциядағы өзгерістер заңның үстем болуына, барлық салада тәртіп пен әділеттіліктің орнауына бағытталып отыр. Осы тұста «түзетулердің мәні неде?» деген сұрақ туындауы мүмкін. Оған сарапшы былай деп жауап берді: «Біріншіден, Конституция біріктіруші, топтастырушы рөл атқаруы керек. Ал Мемлекет басшысының ниеті – «Жаңа Қазақстанды» бірге құру. Конституцияны жаңарту міндеті де қоғамдағы сенімді арттыру. Осы тұрғыдан алғанда жаңартылған Конституция үш нақты мақсатқа бағытталып отырғанын көреміз. Олар - заңның үстемдігі, демократиялық үдерістерді нығайту және биліктің бөлінісі мен тепе-теңдік тетігін күшейту. Айта кетерлігі, Екінші Республиканың ең маңызды құндылықтары заңмен, тәртіппен, әділдікпен байланысты. Конституция қоғамдық қатынастарға нақты әсер ету рөлін атқаруы керек. Кез келген қоғамда әділетсіздік экономикалық теңсіздіктен де ауыр қабылданады. Екінші Республикада қоғам өмірін анықтау үшін мемлекеттің функциялары әділеттілікке негізделуі керек»,-деді профессор. Оның пайымынша, әділ мемлекет – ең алдымен, тең мүмкіндіктер мемлекеті. «Мүмкіндіктер теңдігі – қоғамдағы барлық лауазымдарға жеке жетістіктер, еңбек, талантты болу арқылы іріктелу және саяси бәсекелестік нәтижесінде қол жеткізу. Ал адамның әл-ауқатының артуы, экономикалық әл-ауқатының артуы, жоғары мәртебеге, лауазымға көтерілуі бастапқы қызметіне байланысты емес, оның жеке сіңірген еңбегіне, еңбекқорлығына, іскерлігіне негізделуі керек»,-деп толықтырды. Сондықтан да оның айтуынша, конституциялық түзетулердің негізінде тең жағдай жасау идеясы жатыр. «Құқық үстемдігі дегеніміз не? Бұл, ең алдымен, адам құқықтарының үстемдігі. Конституцияға түзетулер енгізу арқылы адам құқықтары кепілдіктерінің нақты институционалдық жүйесі белгіленеді. Жүзеге асырудың нақты құралы бар жерде құқық бар. Адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау механизмі бар жерде құқық бар»,-деді Индира Әубәкірова. Бұл пікірді PhD, М.С.Нәрікбаев атындағы ҚазМЗУ Экономика жоғары мектебінің доценті Икболжон Корабоев та бөліседі. Ол соңғы жылдары әлем елдерінде болған жағдайларға көз жүгіртіп, конституциялық реформалар легитимділік аспектісінің үш өлшеміне сәйкес болу керек екенін атап өтті. «Біз әлемдік қауымдастықтардың Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізіп жүргенін көріп жүрміз. Кейде қазіргі заманауи кедергілерге қарсы тұрып, проблеманы шешу үшін Конституцияға өзгеріс енгізу қажет. Мәселен, 2015 жылы Парижде болған терактіге байланысты халық француз үкіметін ішкі және халықаралық терроризммен күресу үшін Конституцияға өзгеріс енгізуді талап етті. Бұл жерде тек кейбір бөлімдеріне ғана өзгеріс енгізу мәселесі көтерілді. Ал кей елдерде тіптен жаңа Конституция жазылу керегі де айтылып жүр. Оған мысал ретінде бауырлас ел Түркияны келтіруге болады. Жалпы конституциялық реформалар легитимділік аспектісінің үш өлшеміне, атап айтқанда демократиялық, құқықтық және ғылыми критерийлерге сәйкес болуы тиіс. Сонда ғана Конституцияны өзгерту тиімді болмақ, сонда ғана демократиялық құқық пен конституциялық тәртіптің орнауына ықпал етеді»,-деді сарапшы. Референдум: әлемдік тәжірибе Ал Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты директорының орынбасары Алуа Жолдыбалина референдумды ұйымдастыруда халықтың белсенді болуы маңызды екенін атап өтті. Сонымен қоса әлемдік тәжірибеге тоқталды. «Халықтың референдумға қатысу белсенділігі өте маңызды. Өйткені Конституцияға енгізілетін өзгерістердің барлығы референдумның нәтижесіне тікелей байланысты. Жалпы референдум – үлкен саяси оқиға. Әлем елдеріне назар аударсақ, соңғы жылдары біраз мемлекетте референдум өткені белгілі. Мәселен, соңғы екі жылда Батыс елдерінде референдум 149 рет өткен. Ал Таяу Шығыста - 93 рет, Азия мемлекеттерінде - 30 рет, АҚШ-та - 49 рет ұйымдастырылған. Жалпы 799 референдум өткен. 2014 жылы Шотландияда референдум өтті. 2016 жылы Ұлыбритания, Әзербайжан мемлекетінде, 2017 жылы Түркияда ұйымдастырылды. Бүгінде референдум саяси институт ретінде шет мемлекеттерде халықтың пікірін ескеруге бағытталған механизм ретінде танымал екенін көрсетіп отыр»,-деді ол. «Адам құқығы құнды мемлекетте өлім жазасынан бас тарту – үлкен жетістік» Айта кету керек, өлім жазасына тыйым салуды Конституцияда бекіту туралы ақпарат халық арасында әртүрлі топшыланып жүр. Осы тұста ҚСЗИ маманы адам құқығы мен бостандығы құнды мемлекетте өлім жазасынан бас тарту – үлкен жетістік екенін айтты. «Өлім жазасына толыққанды тыйым салып отырмыз. Бұл біздің мемлекет үшін үлкен өзгеріс болмақ. Бірақ әлеуметтік желілердегі жазбалар мен БАҚ-тағы материалдарға назар аударсақ, азаматтарымыз мұны әлі толықтай түсінбей отыр. Өйткені «өлім жазасына тыйым салсақ, қылмыс саны артып, жағдай ушығып кетуі мүмкін» деген пікір айтылып жатыр. Көп мемлекетте, мәселен, Сингапур, Малайзия, Иран секілді елдерде нашақорлыққа қатысты қылмыстарға өлім жазасы қолданылады. Ғылыми зерттеулерге сүйенсек, өлім жазасы қолданылатын мемлекеттер өте көп қателік жібереді екен. Мысалы, АҚШ-та 1973 жылдан бастап осы кезге дейін 184 қылмысқа қатысты өлім жазасы қате кесілген. Кейін белгілі болған соң ғана оларды өлім жазасынан босатқан болатын. Бұл құқықтық қателік болуы мүмкін. Адам құқығы мен бостандығы құнды мемлекетте өлім жазасынан бас тарту – үлкен жетістік»,-деді сарапшы. Жалпы азаматтардың кейбірі өлім жазасынан бас тартудың салдары ауыр болуы мүмкін екенін, яғни қылмыс саны артуы мүмкін екенін алға тартады. Алайда Алуа Жолдыбалинаның айтуынша, ғылыми зерттеу мүлдем басқа нәтижені көрсетіп отыр. «Өлім жазасы қоғамдағы қылмыс деңгейіне әсер етпейді екен. «Бас тартсақ, қылмыс артады» дейді, бірақ зерттеулер олардың бір-бірімен байланысы жоқ екенін көрсетіп отыр. АҚШ-тың кей штатында өлім жазасы бар, кейбірінде жоқ. Статистикаға сүйенсек, ешқандай айырмашылық жоқ екен. Тіпті, өлім жазасы жоқ штаттарда адам құқығымен байланысты істер құпия әрі дұрыс қаралады екен. Міне, Қазақстанның өлім жазасынан «жаза» ретінде бас тартуы – үлкен жетістік деп айтуға негіз бар»,-деді ол. Сауалнамаға қатысқандардың 66,4%-ы референдумға қатысуға ниетті Бұдан бөлек, ҚР Президенті жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының директоры Еркін Тұқымов 9-12 мамыр аралығында институт Қазақстан азаматтарының конституциялық реформалар мен референдумға көзқарасын анықтау мақсатында телефон арқылы әлеуметтік сауалнама жүргізілгенін атап өтті. Оның айтуынша, сауалнамаға Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалалары және барлық облыстардан 1200 респондент қатысқан. Сауалнама нәтижесіне сәйкес, респонденттердің 66,4%-ы референдумға қатысуға ниетті екені белгілі болды. Еске салайық, заң бойынша сайлаушылардың 50%-дан астамы қатысқан жағдайда референдум өтті деп есептеледі. «Ал біз қазірдің өзінде 66,4% туралы айтып отырмыз. Жалпы, сауалнамаға сәйкес, қазақстандықтардың 77%-ы алдағы жалпыхалықтық референдум туралы естіген. Сонымен қоса Президенттің референдум өткізу туралы бастамасын қазақстандықтардың 76,4%-ы қолдаған. Яғни, қазақстандықтардың басым көпшілігі жүргізіліп жатқан өзгерістердің маңыздылығын түсінеді. Респонденттердің 15,4% референдум идеясын қолдаған жоқ. 8,2%-ы әлі өз таңдауы туралы шешім қабылдамаған», - деді институт директоры. Референдум өткізуге 16 млрд 400 млн теңге бөлінеді Қаржы министрлігінің мәліметінше, Конституциялық референдум өткізуге республикалық бюджеттен 16 млрд 400 млн теңге бөлінеді. Орталық сайлау комиссиясы тиісті есеп-қисапты ұсынды. Үкімет осыған байланысты Қаулы қабылдап, қаржы республикалық бюджеттен, Үкімет резервінен бөлінеді деп жоспарланған. Айта кетейік, елімізде 10 013 референдум учаскесі іске қосылады. Учаскелерде дауыс беру үшін барлық жағдай жасау тапсырылды. Ал референдумға қатысу құқығы бар азаматтардың тізіміне тоқталсақ, 15 мамырдағы ақпарат бойынша, бұл тізімге 11 млн 722 мың 536 адам енгізілген. Жергілікті атқарушы органдар учаскелердің дауыс беру күніне дайындық мәселесін бақылауда ұстайды. Мүгедектігі бар адамдар үшін барлық жағдайды қамтамасыз ету бағытында қажетті іс-шаралар жүзеге асады. Осы орайда оларға ыңғайлы болуы үшін инвотакси тарту мәселелері және басқа да қадамдар қосымша пысықталады. Референдумда өңірлердің үштен екісінің халқы жақтап дауыс берсе, Конституцияға өзгеріс енгізіледі.

https://www.inform.kz/kz/konstituciyalyk-tuzetuler-men-referendum-mani-sarapshylar-ne-deydi_a3934351

Нұр-Сұлтан, BAQ.KZ тілшісі. Ата заңымыздың Парламент депутаттарының құқықтары мен міндеттеріне арналған ІҮ бөлімінде барлық бап өзгертуге ұсынылды деуге болады.

Бүгінгі түсіндірме жасайтын бап – 52-бап. Бұл бапта депутаттардың депуттатық мандаты қандай жағдайда тоқтатылатыны ашып көрсетілген.

Мысалы қазіргі кездегі қолданыстағы Конституцияның 52-бабының 5-тармағының үшінші бөлігінде «депутат конституциялық заңға сәйкес өзін сайлаған саяси партиядан шыққан кезде немесе шығарылған жағдайда; конституциялық заңға сәйкес депутатты сайлаған саяси партия қызметін тоқтатқан кезде өз мандатынан айырылатыны» атап көрсетілген болатын. Енді Конституциялық реформа бойынша референдум өткен соң ол жағдай басқаша болады.

Яғни, жаңа жобада көрсетілгендей, бұдан былай сайлаушылардың өзі депутатты депутаттық мандаттан айыра алады. Бұл бұған дейін Тәуелсіз еліміздің тарихында болған жоқ десек те болады. 

Енді сайлауға түскенше уәдені үйіп-төгіп, депутат атанған соң ұшты-күйді жоғалатын депутаттар, сайланған соң да өз сайлаушыларымен тығыз қарым-қатынаста болуы керек. Егер халыққа берген уәдесін орындамай немесе халықтың мұң-мұқтажын тыңдамаған, жоғарыға жеткізбеген депутаттарды халық қайтадан мандатынан айырып тастай алады. 

Жалпы, бұған дейінгі талдауларымызда да атап өткеніміздей, Мемлекет басшысы «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын өзі бас болып жүзеге асырып жатқанын осы Конституциялық реформа аясынан-ақ байқауға болады.

Сонымен, халық қалулыларының тағдырын шешуге бағытталған 52-бапта не өзгергенін төменнен оқып көріңіздер.

Айта кетейік, Конституциялық реформаға ұсынылған Ата заңымыздың жаңа нұсқасы жақында жарияланды. Ал ескі нұсқасы Ақорданың ресми сайтында жарияланған қазіргі кездегі қолданыстағы Конституциядан алынды.

52-бап

Жаңа нұсқада: 52-баптың 5-тармағының үшінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:

«Парламент Мәжілісінің депутаты:

1) депутат конституциялық заңға сәйкес партиялық тізім негізінде өзін сайлаған саяси партиядан шыққан немесе шығарылған;

2) конституциялық заңға сәйкес партиялық тізім негізінде депутатты сайлаған саяси партия қызметін тоқтатқан;

3) бір мандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты конституциялық заңда айқындалатын тәртіппен сайлаушылар кері шақырып алған кезде өз мандатынан айырылады.».

Ескі нұсқада: 52-баптың 5-тармағының үшінші бөлігі

Парламент Мәжілісінің депутаты:

1) депутат конституциялық заңға сәйкес өзін сайлаған саяси партиядан шыққан немесе шығарылған;

2) конституциялық заңға сәйкес депутатты сайлаған саяси партия қызметін тоқтатқан кезде өз мандатынан айырылады.

Парламент Сенатының тағайындалған депутаттарының өкілеттігі Республика Президентінің шешімі бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.

Парламент және Парламент Мәжілісі депутаттарының өкілеттігі тиісінше Парламент немесе Парламент Мәжілісі таратылған жағдайларда тоқтатылады.

Естеріңізге сала кетейік, Конституциялық реформада өзгертілген баптар: 4-бап, 6-бап, 15-бап, 23-бап, 24-бап, 42-бап, 43-бап, 44-бап, 46-бап, 47-бап, 50-бап, 51-бап

 https://baq.kz/konstitutsiyalyq-reforma-qay-bap-qalay-ozgeredi-52-bap_278543/